“Mini ayı” görmeyi umuyorsanız, muhtemelen hayal kırıklığına uğramışsınızdır. Ancak uzmanlar, asteroitin gezegen savunma araştırmalarında önemli bir dönüm noktası olduğunu söylüyor.
İkinci sözde “ay”ın yakın zamanda yörüngemize yerleştiğini görmüş olabilirsiniz. Okul otobüsü büyüklüğündeki asteroit, 25 Kasım’a kadar Dünya’nın yörüngesinde olacak.
Dünya’ya en yakın yaklaştığı anda gerçek ayımızdan en az beş kat daha uzakta olan asteroit, çıplak gözle veya araştırma sınıfı teleskopların yardımı olmadan görülemeyecek kadar küçük. NASA Genel Merkezi’nde güneş sistemi küçük cisimleri için baş bilim insanı olan Thomas Statler , nesneye “mini ay” demek bile biraz abartı diyor.
İkinci bir ay olmak için asteroitin mevcut Dünya-Ay sistemimize kütleçekimsel olarak bağlı olması ve etrafında birden fazla tur atması gerekir. Bu koşullar şu anda yakın zamanda ” 2024 PT5 ” olarak adlandırılan asteroit için geçerli değil.
Güneş sistemimizde yüzlerce uydu var, çoğu daha büyük dış gezegenlere çekiliyor. Tam 146 uydu Satürn’ün etrafında dönerken, 95 uydu Jüpiter’i çevreliyor, komşumuz Mars’ın da iki uydusu var. Küçültülmüş cüce gezegen Plüton’un bile beş resmi uydusu var.
Bilim insanları her yıl Dünya’ya 10 ay uzaklığına kadar gelen bilinen yaklaşık bin nesneyi izliyor , ancak çoğu çok uzun kalmıyor ve oldukça küçük. 2024 PT5 her iki açıdan da dikkat çekici olsa da (diğer nesnelere kıyasla yörüngemizde biraz daha büyük ve daha uzun ömürlü olması nedeniyle), gezegen sistemimizin ömründe kalışı sadece bir an olacak.
Ancak işgali bizi şu soruyu sormaya itiyor: Dünya’nın başka bir uyduya sahip olması mümkün mü? Eğer olursa buradaki yaşamı nasıl etkiler?
Ay nelerden oluşur?
Asteroitler gezegenimizin yanından her zaman sessizce geçer. Bu küçük nesnelerin çoğu uzayımıza fazla tantana yapmadan girip çıkar; büyük olanlar ise genellikle birkaç milyon yılda bir sıçrama yapar .
Güneş sistemindeki diğer gök cisimlerinin çoğu gibi asteroitler de Güneş’in yerçekimi tarafından uzayda itilir. Bilim insanları, hem çarpışma yoluyla olası tehditleri değerlendirmek hem de özelliklerini incelemek için beklenen yollarını tespit etmek ve izlemek için büyük çaba sarf ederler.
2024 PT5 küçük olsa da, bunun bir uydu olarak kabul edilmeyeceği anlamına gelmediğini unutmayın. Bir asteroitin kütlesi, bileşimi veya şekli ne olursa olsun, uydu olarak ilan edilip edilemeyeceği nihayetinde başka bir gök cisminin yörüngesine girip girmediğine bağlıdır.
Örneğin, Ay’ımız Dünya etrafında yaklaşık bir ayda tamamlanan eliptik bir yörünge izler. Bu tur sırasında, Ay’ın yerçekimi Dünya’yı çeker, gezegenimizin kütlesini kaydırır ve şeklini hafifçe bir futbol topuna benzeyen bir şeye dönüştürür . Bu süreç, gelgitlerin oluşumunu etkileyen şeydir ve deniz ekosistemlerini ve birçok deniz hayvanının üreme faaliyetlerini desteklemek gibi karadaki yaşamı desteklemek için önemli sonuçları vardır . İnsanların ayrıca deniz seyahatleri ve ticareti için gelgitleri tahmin edebilmeleri gerekir.
Statler, “Neredeyse her canlı varlık, ay döngülerinden bir şekilde hafif veya güçlü bir şekilde etkilenir,” diyor. “Bu yüzden, kendi ayımızın varlığına büyük ölçüde kilitlenmiş durumdayız.”
Buna karşılık, 2024 PT5 bu kadar çok çalışma yapmaya yetecek kadar uzun süre var olmayacak.
“Bundan çok daha mini-ay benzeri mini-aylar oldu ve gelecekte de olacak,” diyor. Neyse ki bilim insanları bu küçük nesneleri tespit etmede giderek daha iyi hale geliyor: 2016’da araştırmacılar, Kamo’oalewa adlı bir yarı-ayın Dünya’nın etrafında yaklaşık 300 yıl dolaşmayı planladığını keşfettiler .
Hawaii dilindeki ‘salınımlı parça’ ifadesinden adını alan Kamo’oalewa, yaklaşık olarak bir dönme dolap büyüklüğündedir. Dünya ile senkronize hareket ediyormuş gibi görünen eliptik bir yörüngeyi takip etmesine rağmen, aslında gezegenimizin yerçekimi etkisinin dışında yer alır ve bu da bu ziyaretçinin gerçek bir mini ay olmasını engeller.
Haziran ayında NASA ayrıca 2011 UL21 asteroitinin yakın yaklaşımını takip ederek bir ikili sistem keşfetti – aycık adı verilen daha küçük bir asteroit, yaklaşık iki mil mesafeden yörüngesinde dönüyordu. Bu kadar hassas bir ay avı, keşfedilen ilk mini ay olan 1991 VG’nin, insanların doğal bir nesne olup olmadığı veya daha fazla dünya dışı kökene sahip olup olmadığı konusunda tartışmalarıyla ün kazandığı zamandan bu yana büyük bir sıçramadır.
2024 PT5 ve asteroit araştırmalarının gerçek önemi
Dünya-Ay sistemi kısa ömürlü (ve nispeten sessiz) uzay misafirlerine yabancı olmasa da uzmanlar, yakın gelecekte Ay’ımız kadar büyük veya kozmik açıdan hayati öneme sahip başka bir uyduya kavuşamayacağımızı kesin olarak söyleyebilirler. Statler, milyarlarca yıldır çevremizde yörüngede oldukça küçük nesneler olduğunu ve biz bunu hiç fark etmediğimizi söylüyor çünkü bu yüzden kötü bir şey olmadı. “Bu, bunun Dünya’daki yaşamı etkileme açısından büyük bir şey olmadığına dair iyi bir gösterge” diyor.
Eğer istikrarlı bir konfigürasyondaysa, karşılaştırılabilir büyüklükte iki aya sahip olmak okyanusların gelgitlerini de tamamen değiştirecek ve bilim insanlarının astronomi tarihi hakkında bildiklerini, bu uyduların nasıl oluştuğunu da dahil olmak üzere, muhtemelen değiştirecektir. Ancak yine de, son birkaç milyar yıl bir gösterge ise, bunun yakın zamanda gerçekleşmesi neredeyse kesin değildir.
Peki 2024 PT5 neden bu kadar ilgi görüyor? Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı’nda gezegen astronomu olan Andrew Rivkin , bunun nedeninin bu asteroitin ortaya çıkışının bilim insanlarının bir mini uydunun varlığını önceden tahmin edebildikleri ilk zamanlardan biri olması olabileceğini söylüyor. “Bu, bir şeyler bulabilme, nereye gideceklerini tahmin edebilme yeteneklerimizin harika bir göstergesi.”
Rivkin, insanlığın daha büyük gezegen savunma hedeflerinin bir parçası olarak asteroit saptırma teknolojisini göstermek için bir deneme çalışması olan NASA’nın yakın zamandaki Çift Asteroit Yönlendirme Testi (DART) görevi için araştırma ekibinin lideriydi . DART, ilk kez insan yapımı bir şeyin bir gök cisminin evrendeki yerini değiştirebileceğini gösterdi.
Bugünden itibaren, Dünya’ya yaklaşacak en büyük nesnelerden biri , 2029 Nisan’ında Dünya’nın yanından güvenli bir şekilde geçmesi beklenen 1000 fit genişliğindeki bir asteroit olan Apophis olacak . Asteroitin yörüngemize girme şansı çok düşük çünkü Dünya’nın yanından çok hızlı bir şekilde geçecek, ancak Ay’a göre on kat daha yakın olan aşırı yaklaşmasıyla çıplak gözle görülebilecek.
Yine de, Apophis’in ziyareti 2024 PT5’inkinden biraz daha ürkütücü hissettirse de, yepyeni bir asteroit avcısı nesli için büyüleyici bir karşılaşma olacağı kesin. Rivkin, “[Asteroitler] sadece korkulacak şeyler değil,” diyor. “Gökyüzü harika şeylerle, harikulade şeylerle dolu.”
